"Księga herbaty" Okakura Kakuzo

Zaniedbałam bloga, tymczasem minął okres świąteczno-noworoczny. Pierwszy wpis w tym roku poświęcę tematowi związanemu z minimalizmem czyli prostocie. Właśnie w święta przeczytałam "Sztukę prostoty" Dominique Loreau, która choć skierowana przede wszystkim do kobiet, jest ulubioną lekturą wielu minimalistów. Recenzję tej książki zamieściła ostatnio Ajka Minimalistka na swoim blogu. Myślę, że temat minimalizmu od czasu do czasu pojawi się w tym roku w moich wpisach, choć nie zabraknie nadal przepisów, recenzji książek i całkiem luźnych tematów.

Często tak bywa, że jedne książki prowadzą nas na trop innych. W książce pani Dominique znalazłam odniesienie do "Księgi herbaty" Okakura Kakuzo. I traf chciał, że już na drugi dzień, zupełnie przypadkowo wpadła mi w ręce! Księga to tylko z nazwy, raczej niewielka książeczka wydana przez PIW w 1986 r., ostatnio wznowiona przez wyd. Etiuda.

Napisana została na początku XX w. przez obrońcę tradycyjnej japońskiej kultury i sztuki. Według Autora herbata może stać się mostem porozumienia łączącym Wschód z Zachodem. Jednak herbata, a właściwie ceremonia herbaciana, jest tylko punktem wyjścia do rozważań o filozofii, estetyce, sztuce. Sama ceremonia herbaciana jest wprawdzie opisana krok po kroku, choć w efekcie nie dowiadujemy się jak herbatę prawidłowo przygotować. Dlaczego? Bo przecież herbata nie jest w tym wszystkim najważniejsza! Spotkanie połączone z kontemplacją natury, wystroju pawilonu herbacianego, rytualne mycie rąk, specyficzna architektura przybytku, tematyka rozmów, stroje - każdy element ma tu swoje znaczenie. Wielką wagę ma dobór materiałów i kształtów wszystkiego, co można podczas ceremonii zobaczyć. Osobne rozdziały poświęcił Autor nawet architekturze i kwiatom!

Nie sposób pominąć historii parzenia herbaty, którą Okakura Kakuzo prezentuje szczegółowo, od czasów herbaty gotowanej z różnymi dodatkami (ten sposób przetrwał do dziś w Tybecie), poprzez herbatę ubijaną aż do parzonej. Omawia też związki filozofii i estetyki, przytacza legendy dotyczące dawnych mistrzów taoizmu i zen, a związane właśnie z herbatą.

Ktoś mógłby spytać, po co nam dziś takie rytuały, długotrwałe, skomplikowane, pozornie niepotrzebne. Sama ceremonia herbaciana to jak podanie ręki dawnym czasom, zupełnie jak rytuały religijne, które przetrwały wieki. To wyciszenie się pośród zgiełku, zawieszenie oka - i umysłu - na sprawach pięknych, prostych. Oddajmy głos Autorowi:

"Picie herbaty stało się źródłem kultu czystości i wyrafinowania, czynnością uświęconą, w czasie której gospodarz i gość wspólnie tworzą z tego, co doczesne, najwyższe piękno. W ponurej marności istnienia pawilon herbaciany był oazą, gdzie strudzony podróżny mógł napić się ze wspólnego źródła miłości do sztuki. Ceremonia stała się zaimprowizowanym dramatem osnutym wokół herbaty, kwiatów i malarstwa. "

Jeśli uda mi się kiedyś wziąć udział w takiej ceremonii (a pokazy są organizowane także w Polsce, m.in. w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie), na pewno zdam relację :)