Minimalizm w pytaniach i odpowiedziach

Mam wrażenie, że wokół minimalizmu i minimalistów narosło ostatnio mnóstwo nieporozumień. Czasem wynikają one z powierzchownego zainteresowaniem tematem, przenikania minimalizmu do powszechnej świadomości w postaci strawnej papki - jak inne idee, złożone i ciekawe na początku, infantylne na skutek dostosowania ich dla masowego odbiorcy. Część Autorów odcina się nawet od tych terminów, preferując „proste życie” lub „prostotę”. Do napisania tego wpisu zainspirowały mnie bezpośrednio długie, nocne rozmowy z jednym Przyjacielem - jemu ten wpis dedykuję. Mam nadzieję, że Czytelnicy, którzy na minimalizmie zęby pozjadali, zniosą łopatologiczne potraktowanie tematu.

Prezentowane pytania i odpowiedzi to moje własne przekonania i przemyślenia. Nie wyczerpują dziedziny i są subiektywne. Mogą jednak być przydatne dla tych, którym nie chce się czytać długich książek i grzebać w blogosferze tematu.

W końcu - wszyscy zostaniemy kiedyś minimalistami. Najpóźniej w trumnie.*
* Nie dotyczy faraonów.


Co dobrego może przynieść minimalizm?

Doprowadzenie różnych dziedzin życia do optimum.
Ułatwienie i uproszczenie codziennych czynności.
Poznanie swoich prawdziwych potrzeb. Im mniejszy zasób w danej dziedzinie, tym lepiej widać, czego naprawdę potrzeba.
Przejście od mieć do być, od bagażu do wrażenia, od sprzątania do zabawy.
Lepsza jakość życia. Przykładowo: chodzenie na co dzień w pięknych ubraniach - brzydkich i zniszczonych pozbywamy się.

Co złego może przynieść minimalizm?

Przylepienie przez otoczenie łatki wariata.
Konfrontacja z wpojonymi przez wychowanie i otoczenie schematami działania może okazać się bolesna.
Zbyt szybkie podjęcie pewnych decyzji może skutkować żalem. Minimalizować trzeba w swoim indywidualnym tempie, dojrzewając do zmian (spokojnie, one przyjdą).

Czy minimalizm to droga dla każdego?

Myślę, że nie każdy jest gotowy ograniczyć radykalnie swój stan posiadania. Nie każdy też czuje taką potrzebę. Jednak pewne sposoby, z których korzystają minimaliści, mogą przydać się każdemu, niezależnie od płci, wieku, konstelacji rodzinnych i mieszkaniowych. Dlatego warto chociaż zapoznać się ideą minimalizmu. Wśród ludzi uważających się za minimalistów (lub podążających ścieżką dobrowolnej prostoty) są zarówno single, pary, jak i wielodzietne rodziny, mieszkańcy wsi i miast, o różnych zawodach i potrzebach. Dla mnie minimalizm jest potężnym narzędziem do stosowania na co dzień.

Czym minimalizm różni się od biedy?

Warto podkreślić, że minimalizm to dobrowolna i świadoma droga. Bieda jest ograniczeniem, z którego człowiek chce się wyrwać - dołuje i upokarza. Minimalizm natomiast może dodać skrzydeł. Wśród głosów krytycznych wobec minimalizmu są i takie, że wyrasta on na glebie nadmiernej konsumpcji w bogatych społeczeństwach Zachodu. Jest w tym wiele prawdy. Trzeci Świat próbuje związać koniec z końcem, nie ma głowy do filozofowania o nadmiarze. Jednak piszę do Was z tej części świata, której przewraca się w głowie od dobrobytu. Zaznałam nadmiaru, dlatego ciągnie mnie do minimalizmu.

Czy każdy minimalista ma tylko 100 przedmiotów?

Nie! Liczba przedmiotów nie ma nic do rzeczy. Warto zoptymalizować swój stan posiadania, bez nadmiaru, ale i bez rażących braków. Jeśli ktoś ma tylko jedne spodnie, to podczas prania nie będzie miał w czym wyjść z domu. To niedorzeczna skrajność. Jeden potrzebuje maszyny do szycia, inny trenażera rowerowego, trzeci obu tych rzeczy, a czwarty żadnej. I żaden z nich nie jest z tego powodu lepszy ani gorszy od pozostałych. ;) Liczenie przedmiotów może być niezłym sposobem na uświadomienie sobie, ile czego mamy, ale nie jest konieczne.

Czy rzeczy są nieważne?

Rzeczy są ważne, ale nie najważniejsze. Wiele z nich jest niezbędnych w codziennym życiu. Inne je ułatwiają lub uprzyjemniają. Jednak nie są celem samym w sobie. Przesadne uwielbienie przedmiotów zniewala i odgradza człowieka od przeżyć. Nie chodzi o to, by zupełnie nie dbać o przedmioty. Dobrze pastować buty, robić przegląd samochodu, własnoręcznie tworzyć ubrania z dbałością o detale. Jedak rzeczy, nawet najpiękniejsze i najbardziej użyteczne, są tylko rzeczami. Czy warto obdarzać je nadmiernymi emocjami, „zabijać się” o nie, „uwielbiać”? Patrząc z drugiej strony - minimalista, który liczy rzeczy tylko do 100, paradoksalnie też staje się niewolnikiem przedmiotów... Złoty środek i zdrowy dystans do rzeczy są najlepsze.

Czy minimalizm dotyczy tylko przedmiotów?

Nie. Można go zastosować w wielu dziedzinach życia, na przykład: pielęgnacja urody, podróże, kontakty towarzyskie, hobby, zasoby wirtualne, sposób odżywiania, korzystanie z Internetu.

Co się dzieje, gdy już zostanie się minimalistą? Czy to skończony proces?

Na szczęście - nie! Minimalizm to nie cel, tylko droga. Potrzeby zmieniają się w czasie - i bardzo dobrze. Dzięki temu nie rdzewieją nasze umysły, jesteśmy otwarci na zmiany. Minimalista nie jest człowiekiem, który już nigdy niczego poza jedzeniem nie kupi. Kupi, tylko z głową, bo już się nauczył, czego mu naprawdę potrzeba. To po prostu racjonalne podejście.

Po co „odgruzowywać” swoje mieszkanie/dom?

Powodów jest wiele.
Po pierwsze, łatwiej sprzątać, wietrzyć, remontować, przeprowadzać się.
Po drugie, mniej przedmiotów to mniej segregowania, układania, szukania, serwisowania, polerowania, prania.
Po trzecie, dom odzwierciedla stan umysłu mieszkańców i vice versa. Więcej przestrzeni to oddech dla psychiki, odpoczynek, mniej stresu i lęku. Co ciekawe, często minimaliści, którzy przeszli daleką drogę w odgruzowywaniu, wspominają o sprzężeniu zwrotnym. Im więcej mają przestrzeni, tym łatwiej im pozbywać się kolejnych rzeczy (mniej lęku przed wyrzucaniem).
Po czwarte, prosty dom to mniejsze wydatki na wyposażenie. To być może mniejszy metraż, niższe opłaty. Sklepy meblowe i z akcesoriami przestają kusić. Zatem - więcej pieniędzy zostaje w kieszeni, mniej czasu trzeba poświęcić na zarobienie na wszystkie te rzeczy i ciągłe zmiany aranżacji.

Jakie techniczne narzędzia „odgruzowywania” zaadaptował i oferuje minimalizm?

Od ogólnych jak zasada Pareto albo filozofia kaizen aż po szczegółowe patenty, jak: technika datowanych pudełek, technika odwróconych wieszaków, technika „trzech pudełek”, „jeden dzień - jedna szuflada”, digitalizacja wspomnień i jeszcze wiele, wiele innych. Są one szeroko omawiane w książkach i na blogach o minimalizmie. Nie każdy jest gotowy w jednej chwili zamówić kontener na śmieci i wywrócić swoje życie do góry nogami. Jednak metodą małych kroków, systematycznością, zmianą nawyków można osiągnąć niesamowite efekty.

Dlaczego ludzie kupują za dużo?

Kupowanie to często nagroda za ciężką pracę albo substytut różnych emocji. Ten stan sprytnie podsycają reklamy. Znam to z własnego doświadczenia. Pamiętam wycieczki do „galerii” handlowych tuż po stresującym dniu pracy. Kupowane bez planu ubrania, książki czy kosmetyki były typowymi polepszaczami humoru na chwilę. Dodajmy do tego przystępność zakupów przez Internet. Jak sobie poradzić - patrz kolejne pytanie.

Jak kupować mniej i mądrzej?

Dobre metody dla zatwardziałych zakupoholików to:
- posty od zakupów (np. pół roku bez kupowania ubrań albo projekt „denko” dotyczący kosmetyków),
- zapisywanie wydatków w poszczególnych kategoriach,
- ścisłe trzymanie się listy zakupów (np. żywność),
- odroczenie wartościowych zakupów o określony czas do namysłu (np. powyżej 200 zł o miesiąc - niezwykle skuteczne w moim przypadku),
- wystawienie nieużywanych rzeczy na aukcjach w Internecie (działa jak kubeł zimnej wody na głowę - pokazuje, jak wiele pieniędzy utopiliśmy w niepotrzebnych rzeczach).

Dlaczego ludzie gromadzą przedmioty?

Z różnych powodów. Pokolenie dziadków gromadziło, bo pamiętało wojenny niedostatek. Rodzice, bo wychowali się na brakach smutnego PRL. Ludzie gromadzą, bo chcą być zabezpieczeni na wszelkie możliwe ewentualności. Tego oczywiście zrobić się nie da - życie to zupełnie nieprzewidywalny reżyser. Nie ma nic złego w zbieraniu pustych słoików na przetwory, o ile faktycznie przetwory się robi. To nawet bardzo eko, slow i tak dalej. Jednak jeśli do tej pory nigdy nie robiłeś przetworów, ale przez cały rok o tym myślisz, to na początek zachomikuj gdzieś 5-6 słoików. W razie czego zawsze możesz dokupić nowe w supermarkecie (z nowymi, szczelnymi, nie uszkodzonymi pokrywkami).

Drugi ważny powód to emocje przypisywane niektórym przedmiotom. Myślę tu głównie o kolekcjonerach, którzy potrafią poświęcać swoim kolekcjom niesamowicie dużo czasu, zaangażowania i pieniędzy. Nie jestem kolekcjonerem, więc trudno mi się wypowiedzieć na temat tego rodzaju przeżyć związanych z przedmiotami. Ale myślę, że każdy z nas zna jakiegoś zbieracza - można zrobić na ten temat mały wywiad. ;)

A co z pamiątkami?

Moim zdaniem nasza pamięć jest najlepszą „pamiątką” - zostaje w niej to, co najlepsze. Mimo to zostawiłam sobie sporo zdjęć (jestem wzrokowcem), notatek z podróży, kilka listów. Spaliłam jednak bardzo dużo starych, mało wartościowych dla mnie papierów i nigdy tego nie żałowałam. Chwila obecna jest dla mnie najciekawsza - w końcu to w niej odbywa się życie.
(Edycja 4 dni później: te kilka listów - w rzeczywistości kilkadziesiąt - palę. To niesamowite, jak bardzo nie da się ich czytać. Kiedyś ważne i wyczekiwane, dziś po prostu zapisane kawałki papieru.)

Czy warto czytać książki o minimalizmie?

Pewnie, inspiracja jest potrzebna. Jednak każdy poradnik nosi piętno osobowości autora. Dobrze o tym pamiętać, by zachować zdrowy dystans do patentów sprzedawanych tonem nie znoszącym sprzeciwu. Lepiej skoncentrować się na tych treściach, które mogą być uniwersalne i nie zżymać na słynne „białe bawełniane majtki” Dominique Loreau. ;)

Gdzie jeszcze szukać inspiracji do zmian?

Inspiracje możemy podzielić na dwie grupy. Pierwsza to ludzie potrafiący obejść się z małą liczbą rzeczy: minimaliści, podróżnicy, ludy koczownicze. Pozytywnym doświadczeniem może być wyjazd w góry z plecakiem, podróż autostopem albo przeprowadzka.

Drugi rodzaj inspiracji to zetknięcie z nadmiarem, np. ze światem „chomików”, ludzi przytłoczonych przez świat przedmiotów i nie radzących sobie z nimi. Przykrym wstrząsem może być obowiązek zajęcia się majątkiem zmarłych bliskich.

Czy każdy minimalista ma w domu białe ściany i designerskie, drogie meble?

Nie. ;) U nas ściany są kolorowe, a meble tanie, sosnowe. Ale bardzo je lubimy. Z tym całym „luksusem” to jakieś nieporozumienie, wyrosłe na bazie lektur książek Dominique Loreau. Luksusem są przestrzeń, czas, relacje z ludźmi, dobre jedzenie. Są luksusem, a powinny być normą.

Czy przez minimalistów upadnie gospodarka?

Po pierwsze, co to znaczy „upadnie”? Po drugie, w dalekiej perspektywie nadmierna konsumpcja nie służy naszej planecie i jej zasobom, a co za tym idzie - po prostu człowiekowi. Cały system gospodarczy, jaki znamy, kiedyś będzie musiał zostać gruntownie przeorany. Nie mam jednak tak dużej wiedzy o ekonomii, by choć prognozować, na czym ta orka będzie polegała i kiedy nastąpi. Jedno wiem - na szczęście nie ma obowiązku kupowania czegokolwiek. Cieszmy się tym rodzajem wolności.

Lepszy „minimalizm” czy „proste życie”?

A po co nam tyle nazw i etykiet? Dla mnie minimalizm to jedna z możliwych dróg do prostszego, lepszego życia i tyle.